باب اسفنجی شلوارمکعبی (SpongeBob SquarePants)عنوان یک سریال کمدی انیمیشنی محصول شبکه نیکلودئون (Nickelodeon) امریکا است که پخش آن از سال ۱۹۹۹ آغاز شده و بهخاطر استقبال زیاد و محبوبیت پایدارش، ساخت آن همچنان ادامه دارد.این سریال محبوب تاکنون سوژهی ساخت سه فیلم سینمایی بوده است و در قالب کمیک، بازیهای ویدئویی و سایر محصولات جانبی هم حضور فعالی دارد.
طراحی ساختار شهر از نمونههای آشنایی در واقعیت گرفته شده است.
باب اسفنجی، شخصیت اصلی داستان، یک اسفنج دریایی مکعب شکل است که در شهری زیر دریا بهاسم «بیکینی باتم» داخل یک آناناس زندگی میکند و هرروز ماجراهای مختلفی در رستوران خرچنگ و تعامل با سایر ساکنین شهر دارد. اسم بیکینی باتم درواقعیت از یک جزیرهی مرجانی به اسم Bikini Atoll متعلق به جزایر مارشال در اقیانوس آرام گرفته شده است و به زندگی زیر آب کنار آن اشاره دارد.
شهروندان بیکینی باتم آبزیانی هستند که در بین زبالههای دریایی مثل دودکش کشتی، سطل و فانوس غرقشده زندگی میکنند. اجزای پسزمینه هم با همین قطعهها و لوازم دریانوردی آشنایی مثل تخته، طناب، لنگر، دیگچه، صفحههای پرچ شده، پنجره و سکان کشتی حال و هوای یک محیط دریایی نزدیک اسکله را زنده میکند. همچنین گلهای دریایی یکی از موارد تکرارشونده در پسزمینه هستند که بهگفتهی کنی پیتنگر، یکی از طراحان محیط انیمیشن، همان کارکرد ابر را برای دنیای زیر آب بیکینی باتم دارد و از طرح پیراهنهای هاوایی گرفته شده است.
یکی از مهمترین جذابیتهای این مجموعه را باید در طراحی خلاقانهی شخصیتها و همچنین محیط زندگی آنها توسط هیلنبرگ و همکارانش جستوجو کرد. شخصیتهای مهم داستان هم بیشتر از اینکه از بین ماهیهای رنگارنگ انتخاب شده باشند موجودات متنوعی مثل ستاره دریایی، خرچنگ، اختاپوس، پلانگتون و حتی سنجاب هستند.
شخصیتهای اصلی مجموعهی باب اسفنجی بهنوعی برگرفته از هفت گناه کبیره هستند؛ باب اسفنجی از هوس، پاتریک از تنبلی، آقای خرچنگ از طمع، پلانکتون از حسادت، سندی از غرور، گری از شکمپرستی و اختاپوس از خشم. البته این همگرایی در قالب کمدی بزن و بکوب رنگارنگ مجموعه شدتی درجهت منفی ندارد و حتی اغلب به نتایج اخلاقی مثبتی ختم میشود. بههرحال برای شخصیتهایی که سازندهاش کمدی آن را با الهام گرفتن از لورل و هاردی خلق کرده، این ویژگیها بهدرستی در شکلگیری لحظههای کمدی موفق آن استفاده شده است. با این تأثیرپذیری، مجموعهی باب اسفنجی هم مملو از لحظههای کوتاه بامزه همراهبا دیالوگهای ساده ولی خندهدار است.
باب اسفنجی: در چه روزی هستیم؟
پاتریک: امروز
باب اسفنجی: ﺍﻭﻩ... ﺭﻭﺯ مورد علاقهام!
باب اسفنجی شلوار مکعبی در رستوران آقای خرچنگ بهعنوان سرآشپز به کار سرخ کردن همبرگر مشغول است و در خانهای آناناسی بههمراه حیوان خانگیاش که یک حلزون بهاسم گری است زندگی میکند. وی شخصیتی در راستای سادگی و اداهای بیغلوغش کودکان دارد و با روحیات سرخوش و حس پرانرژی ذهن شکلاتی خود در لحظه مشغول بازی کردن است. تمام دغدغههای او مثل علاقهاش به درست کردن حبابهای صابونی ساده و گذرا هستند. در قسمتهای اولیه تاریخ تولد باب اسفنجی ۱۴ ژوئیه ۱۹۸۶ ذکر شده است هرچند درکل فضای سریال سن مشخصی برای او تعیین نشده است. تام کنی وظیفهی صداپیشگی باب اسفنجی را برعهده دارد.
تام کنی که غیراز باب اسفنجی صدای گری را هم در این مجموعه ساخته است متولد ۱۳ ژوئیه ۱۹۶۲ امریکا است و در انیمیشنهای زیادی گویندگی کرده است که میتوان به نقش سگ در گربهسگ یا خرگوش در وینی د پو هم اشاره کرد. سبک عینک زدن این شخصیت در مواقع تفکر هم از شخصیت کنی گرفته شده است. به اعتقاد بسیاری صدای خندهی باب بسیار گوشخراش است، درواقع هدف کنی این بوده که این خنده هر کسی را دیوانه کند. موضوعی که بارها در لحظههای کمدی مجموعه مورد استفاده قرار میگیرد و حتی سوژهی یکی از سکانسهای فیلم دوم میشود که خرچنگ بهکمک صدای خندهی باب اسفنجی پلانکتون را شکنجه میکرد.
پاتریک صمیمیترین دوست باب اسفنجی (با صداپیشگی بیل فیجرباک)، یک ستارهی دریایی خنگ و خل است که بهخوبی نشان میدهد مثل یک ستارهی دریایی واقعی مغز ندارد. او زیر یک تخته سنگ زندگی میکند و بهراحتی جایزهی انجام هیچکاری طولانیتر از دیگران را تصاحب میکند.
باب اسفنجی: وقتی من نیستم تو معمولا چهکار میکنی؟
پاتریک: صبر میکنم تا برگردی.
آقای خرچنگ (با صداپیشگی کلنسی براون) صاحب رستوران کراستی کرپ (Krusty Krab) است که ساختمان آن شبیهبه یک تلهی صید خرچنگ در دنیای واقعی بهنظر میرسد. آقای خرچنگ بسیار پولدوست است و برای کسب آن از هیچ کاری دریغ نمیکند، خرج کردن را زیاد دوست ندارد ولی برای خوشحال کردن دخترش هر کاری میکند. همبرگرهای رستوران او به خاطر یک دستور پخت سری مشتریهای زیادی دارد.
اختاپوس (راجر آلبرت بومپاس) صندوقدار بیحوصله، بداخلاق و خودخواه رستوران آقای خرچنگ است که دل خوشی از شوخیهای همسایههای دو طرف خانهاش یعنی باب اسفنجی و پاتریک ندارد و برای همین گاهی به نقش منفی ماجرا تبدیل میشود. اختاپوس بهتنهایی در خانهای شبیهبه مجسمههای موآی جزیرهی ایستر زندگی میکند و به نقاشی و نواختن کلارینت علاقه دارد. بهنظر میرسد اختاپوس از آن دسته افرادی است که برخلاف استعدادی که دارند در شغل اشتباهی فعالیت میکنند و همین به تغییر اخلاقی او دامن میزند. در طراحی شخصیت اختاپوس برای انیمیشنسازی راحتتر بهجای هشتپا از ترکیب چهار پا و دو دست استفاده شده است.
پلانگتون و خرچنگ زمانی با هم دوست بودهاند
پلانکتون هم یک موجود تکسلولی و صاحب رستوران Chum Bucket(سطل دوستی) روبروی رستوران خرچنگ است که ساختمانش بهشکل یک سطل صید ماهی است؛ این شاید بزرگترین نماد رستوران بدون مشتری پلانگتون باشد. پلانگتون درقالب شخصیت منفی ماجرا همیشه برای دزدین فرمول همبرگرهای پرطرفدار آقای خرچنگ نقشه میکشد. همسر پلانکتون یک کامپیوتر فوقهوشمند ضدآب بهاسم کارن است که پلانگتون آن را در زمان تحصیل، وقتیکه هنوز با خرچنگ دوست بود، ساخت. جیل تالی صداپیشه کارن، درواقعیت همسر تام کنی است.
سندی،سنجابی دانشمند، باهوش و مغرور اهل تگزاس است که به ورزش علاقه دارد و در کاراته استاد است، با استفاده از محفظهی هوا در زیر آب زندگی میکند و به انجام تحقیقات خود مشغول است. از دیگر شخصیتهای سریال باب اسفنجی میتوان به خانم پاف معلم مدرسهی قایقرانی، مرد دریا و پسر صدفی که ابرقهرمانهای از رده خارج برنامههای تلویزیونی دلخواهی باب اسفنجی هستند، سم خواهر بزرگتر و قلچماق پاتریک، پرل که دختر لوس آقای خرچنگ و یک نهنگ عنبر است، لری خرچنگه، پیرمرد جنگیر و نپتون شاه اشاره کرد.
استیون هیلنبرگ بهعنوان خالق دنیای انیمیشنی باب اسفنجی ابتدا بهخاطر علاقه به اقیانوس، سال ۱۹۸۴ در سن ۲۳ سالگی مدرک کارشناسی منابع طبیعی دریایی را از دانشگاه هامبولت کالیفرنیا دریافت کرد و تا سال ۱۹۸۷ بهعنوان زیستشناس دریایی مشغول فعالیت و تدریس شد. هیلنبرگ درکنار این کار همیشه به هنر علاقمند بود و همان زمان یک کمیکبوک آموزشی بهزبان طنز بهاسم The Intertidal Zone (منطقهی جزر) برای شاگردان خود طراحی کرده بود. این کتاب درمورد زندگی موجودات دریایی یک صخرهی کنار دریا بود که نقش اصلی داستانش را هم یک اسفنج برعهده داشت.
اما در سال ۱۹۹۴ بود که هیلنبرگ تصمیم گرفت تا کتاب کمیک خود را با تغییراتی در شخصیتها و طراحی برای تولید یک سریال انیمیشنی استفاده کند. برای همین و درجهت بامزهتر شدن فضای آن ابعاد شخصیت اسفنج را از حالت طبیعی آن به مکعب تبدیل کرد.
پاتریک: من یه دزد دریایی واقعیام، سه هفته است حموم نرفتم.
باب اسفنجی: ولی ما فقط چند ساعته که دزد دریایی شدیم.
پاتریک: میدونم
تم آهنگ تیتراژ ابتدایی باب اسفنجی توسط مارک هریسون و بلیز اسمیت روی شعری از استیون هیلنبرگ و درک دریمون ساخته شد. ملودی این آهنگ از یک نغمهسرایی معروف دریایی بهاسم Blow the Man Down الهام گرفته شده است. هیلنبرگ نقاشی دزد دریایی استفاده شده برای آن را چند سال قبل از یک فروشگاه خیریه تهیه کرده بود. پاتریک پینی گویندگی دزد دریایی را انجام داد، هیلنبرگ لب و دهن خودش را هنگام خواندن ترانه روی نقاشی قرار داد و نتیجهی نهایی کار با فضای مجموعه بهخوبی چفت و ماندگار شد.
خرچنگ: تو اخراجی پاتریک!
پاتریک: اما آقای خرچنگ من که برای شما کار نمیکنم
خرچنگ: خب از الان استخدامی
پاتریک: واقعا؟!
خرچنگ: حالا اخراج